Η δημοσιογραφία βρίσκεται σε πολιορκία. Κατά το παρελθόν, ως βιομηχανία, βασίστηκε στο γεγονός ότι μόνο αυτή διαχειρίζονταν τεχνολογικά μέσα για να πολλαπλασιάσει και να διαδόσει όλα όσα γίνονταν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Το πιεστήριο και η τυπογραφεία υπηρέτησαν τη δημοσιογραφία ως πύλη διάδοσης. Αν ο οποιοσδήποτε επιθυμούσε να προσεγγίσει τους πολίτες μίας πόλης ή μίας περιοχής το επόμενο πρωινό, προσέφευγε στις εφημερίδες. Η εποχή αυτή είναι πλέον παρελθόν.

Σήμερα, οι ειδήσεις διαδίδονται τη στιγμή που συμβαίνουν από πολλαπλές πηγές, μάρτυρες και blogs. Οτιδήποτε συμβαίνει φιλτράρεται μέσω ενός αχανούς δικτύου κοινωνικής δικτύωσης, ιεράρχισης, σχολιασμού κ.λπ. Αποτέλεσμα; Τις περισσότερες φορές η είδηση χάνεται δίχως να την προσέξει κανείς!

Αυτός είναι και ο λόγος που η δημοσιογραφία δεδομένων είναι τόσο σημαντική. Η συλλογή, το φιλτράρισμα και η οπτικοποίηση του τι πραγματικά έγινε και δεν μπορούμε να αντιληφθούμε, αποκτάει όλο και μεγαλύτερη αξία. Ο χυμός από πορτοκάλι που πίνεις κάθε πρωί, ο καφές που ετοιμάζεις: στη σύγχρονη παγκόσμια οικονομία υπάρχουν αόρατες συνδέσεις μεταξύ αυτών των προϊόντων, άλλων ανθρώπων και εσένα. Η γλώσσα αυτού του δικτύου λοιπόν είναι τα δεδομένα: μικρές μονάδες πληροφοριών που εκ πρώτης όψεως δεν συσχετίζονται μεταξύ τους, αλλά αποκτούν τεράστια σημασία όταν τα βλέπουμε από τη σωστή οπτική.

Αυτή την περίοδο, λίγοι δημοσιογράφοι (οι πρωτοπόροι) είναι ικανοί να μας δείξουν το πως τα δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προσφέρουν μία πιο διεισδυτική ματιά σε ότι συμβαίνει γύρω μας και πως μπορεί το κάθετι να μας επηρεάσει.

Η ανάλυση δεδομένων μπορεί να μας αποκαλύψει «το σχήμα μίας ιστορίας» (σύμφωνα με την Sarah Cohen) ή να μας προσφέρει μία «νέα φωτογραφική μηχανή» (σύμφωνα με τον David McCandless). Χρησιμοποιώντας δεδομένα, οι δημοσιογράφοι αλλάζουν και οι ίδιοι: από το να προσπαθούν να καλύψουν πρώτοι μία είδηση, εστιάζουν πλέον στο να μας εξηγούν τι πραγματικά μπορεί να σημαίνει μία συγκεκριμένη εξέλιξη. Το εύρος των θεμάτων μπορεί να είναι πραγματικά μεγάλο: η επόμενη οικονομική κρίση που προετοιμάζεται αυτόν τον καιρό, η οικονομία πίσω από τα προϊόντα που χρησιμοποιούμε, η κακοδιαχείριση κρατικών χρημάτων ή πιθανές πολιτικές γκάφες παρουσιάζονται με τη βοήθεια εντυπωσιακής οπτικοποίησης δεδομένων που δεν επιτρέπει οποιαδήποτε αμφισβήτηση.

Αυτός είναι και ο λόγος που οι δημοσιογράφοι πρέπει να προσεγγίσουν τα δεδομένα ως μία ευκαιρία. Μπορούν, για παράδειγμα, να αποκαλύψουν πως μία «αόριστη απειλή» (όπως η ανεργία) επηρεάζει ανθρώπους ανάλογα με την ηλικία, το φύλο ή την εκπαίδευση τους. Χρησιμοποιώντας δεδομένα μπορούν να μετατρέψουν κάτι αόριστο σε κάτι που ο καθένας μπορεί να κατανοήσει και να συσχετιστεί μαζί του.

Χάρη σε αυτά, μπορούμε να δημιουργήσουμε εξατομικευμένες αριθμομηχανές που θα βοηθάνε τον κόσμο να παίρνει αποφάσεις, όπως π.χ. να αγοράσει αυτό το αυτοκίνητο ή αυτό το σπίτι, να αποφασίσει ποια εκπαιδευτική ή επαγγελματική πορεία θα ακολουθήσει, ή να ελέγξει το κόστος διαβίωσης του ώστε να αποφύγει πιθανά χρέη.

Τα δεδομένα μπορούν να αναλύσουν τη δυναμική μία περίπλοκης κατάστασης όπως είναι οι εξεγέρσεις ή μία πολιτική συζήτηση, να αποκαλύψουν λανθασμένες αντιλήψεις και να βοηθήσουν τον καθένα μας να δει πιθανές λύσεις σε περίπλοκα προβλήματα.

Αποκτώντας κάποιος τη γνώση του πως να αναζητάει, να ξεκαθαρίζει και να οπτικοποιεί δεδομένα, θα τον βοηθήσει να εξελίξει το επάγγελμα της συλλογής πληροφοριών. Οι δημοσιογράφοι που θα το καταφέρουν αυτό θα δουν σύντομα ότι το να γράφεις άρθρα βασισμένος σε δεδομένα και αναλύσεις είναι μία πραγματική ανακούφιση: λιγότερες υποθέσεις, μικρότερη ανάγκη για παράθεση δηλώσεων (αγγλ. quoting). Έτσι, ένας δημοσιογράφος μπορεί πλέον να παρουσιάσει και να υποστηρίξει με σθένος το θέμα του βασισμένος σε δεδομένα, κάτι που επηρεάζει και τον ρόλο της δημοσιογραφίας γενικότερα.

Επιπρόσθετα, η ενασχόληση με τη δημοσιογραφία δεδομένων προσφέρει και μία προοπτική για το μέλλον. Σήμερα που οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί συρρικνώνονται ολοένα και περισσότερο, οι δημοσιογράφοι ευελπιστούν να βρουν εργασία στον τομέα των δημοσίων σχέσεων. Οι δημοσιογράφοι δεδομένων ή οι επιστήμονες δεδομένων, από την άλλη, αποτελούν ήδη μία περιζήτητη ομάδα υπαλλήλων, και όχι μόνο για τα ΜΜΕ. Εταιρίες και ινστιτούτα σε όλο τον κόσμο αναζητούν επαγγελματίες που θα ξέρουν πως να διαχειρίζονται ψηφιακά δεδομένα, ώστε να τα μετατρέπουν σε κάτι απτό και με νόημα.

Τα δεδομένα κατά μία έννοια «υπόσχονται» και αυτό είναι που ενθουσιάζει τις ειδησεογραφικές αίθουσες, που τις κάνει να αναζητούν ένα νέο είδος ανταποκριτή. Για ανεξάρτητους δημοσιογράφους, η απόκτηση εμπειρίας πάνω στα δεδομένα αποτελεί σίγουρη οδό για περισσότερες προσφορές εργασίας και σταθερό εισόδημα.

Ας το δούμε ως εξής: αντί να προσλάβει κάποιος έναν δημοσιογράφο για να γεμίσει γρήγορα με χαμηλής αξίας θέματα έντυπες εκδόσεις και ιστοσελίδες, μπορεί να εστιάσει στη χρήση δεδομένων για τη δημιουργία ζήτησης πιο διαδραστικών υπηρεσιών. Για παράδειγμα, στη δημιουργία μίας διαδραστικής υπηρεσίας για την επίλυση ενός προβλήματος που κανονικά απαιτεί εβδομάδες. Αυτή είναι μία καλοδεχούμενη αλλαγή σε πολλούς τομείς των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Υπάρχει όμως και ένα πρόβλημα που εμποδίζει τους δημοσιογράφους από το να εκμεταλλευτούν την νέα αυτή δυνατότητα: η δυσκολία στο να εκπαιδευτούν να χρησιμοποιούν δεδομένα σε όλα τα στάδια της δημοσιογραφικής διαδικασίας, από το αρχικό ερώτημα έως την αποκάλυψη ενός τεράστιου σκανδάλου!

Το να αρχίσεις να εργάζεσαι με δεδομένα είναι σαν να περπατάς μέσα σε μία αχανή και άγνωστη περιοχή. Εκ πρώτης όψεως, τα ακατέργαστα δεδομένα είναι ακατανόητα. Τέτοιου είδους δεδομένα είναι δύσχρηστα, μιας και είναι αρκετά δύσκολο να τα μορφοποιήσεις σωστά ώστε στη συνέχεια να τα οπτικοποιήσεις. Κάτι τέτοιο απαιτεί έμπειρους δημοσιογράφους που έχουν την αντοχή να εξετάζουν συχνά δυσνόητα ή βαρετά δεδομένα και να μπορούν να «βλέπουν» το κρυμμένο θέμα που αξίζει να φέρουν στην επιφάνεια.

— Mirko Lorenz, Deutsche Welle